ساخت ارگتیو در گویش تاتی خلخال

تاتی خلخال از گویشهای ایرانی شمالی غربی است که هم اکنون در دو بخش شاهرود و خورش رستم از توابع شهرستان خلخال رایج است. از آنجاکه این گویش، گونه ها و لهجه های متنوعی دارد، در این جستار از بخش خورش رستم، گونة کَجَلی، و از بخش شاهرود، گونه های لرْدی، کرینی، درَوی، کِهَلی و گیلَوانی انتخاب گردیده و از نظر ویژگیهای ارگتیو با هم مقایسه شده اند. در این مقاله، ابتدا حالتهای فاعلی و غیرفاعلی اسمها و ضمایر توصیف شده اند، سپس جایگاهِ ناپایدار ضمایر متصل غیرفاعلی (وندهای ضمیری) در ساختمان جملاتی که ویژگی ارگتیو دارند با امثال متعدد نشان داده شده است، و در نهایت ساخت ارگتیو از جهات مختلف در قالب شش شکل مورد توصیف قرار گرفته است. تاتی خلخال از برخی گویشهای ارگتیودار به خاطر تبعیت فعل از مفعول معنایی در شمار و شخص، به ویژه، جنس دستوری متمایز است. در این گویش علاوه بر فعلهای ماضی متعدی، شواهدی وجود دارد که برخی از فعلهای لازم نیز متأثر از ساخت ارگتیو شده اند.